Tekst Jelle Hofstra
Roek of Zwarte Kraai?
Ik heb een zwak voor de Roek. En dat komt vermoedelijk omdat ik als een ongeveer tienjarige jongen ooit getuige was van een drama bij 'It Ikenhiem', hier in de buurt niet onbekend. Ik maakte toen mee hoe twee jagers in de broedtijd
lange tijd door de nesten van een enorme kolonie Roeken schoten. Volwassen dieren en jongen die op en in het nest verbleven werden morsdood geschoten. Soms werden ze aangeschoten en dwarrelden halfvliegend naar beneden. Eenmaal op de grond belandt, zetten
de jagers een zware laars op het arme dier, maakten een pirouette en draaiden de Roek half de grond in. Dit alles scheen toen de gewoonste zaak van de wereld te zijn voor de jagers. Ze namen zelfs de moeite niet om mij - als toch wel erg jeugdige toeschouwer
- weg te sturen. Deze moordpartij heeft op mij als kind een zodanige indruk gemaakt, dat ik nu - na ruim zestig jaar - de afschuwelijke beelden nog helder voor de geest kan halen.
Aan de 'Sweachsterwei' ten oosten van de boerderij waar de familie Jonkman
ooit vele jaren woonde en schuin tegenover het 'goddeloze tolhek', werd toentertijd eveneens een grote kolonie roeken uitgemoord in wat wij de 'grutte roekebos' toen noemden. De 'lytste roekebos' bevond en bevindt zich nog steeds aan de Heidereed. Het
merkwaardige is dat er in de 'grutte roekebos' na die vogelslachting tot op heden nauwelijks nog roekennesten zijn gezien. Aangezien de Roek een gezellige sociale vogel is die - vooral vroeger - in enorm grote kolonies broedt, is er weinig fantasie voor nodig
om te bedenken dat deze vogel in de kortst mogelijke tijd kan worden uitgeroeid. Toen dat dan ook bijna het geval was, werd het dier op de lijst van beschermde vogels geplaatst. Sinds die bescherming breidt de vogel zich weer gestaag uit. Op vele plaatsen
kunnen dan ook weer kleine kolonies worden aangetroffen.
Helaas wordt de Roek in Fryslân nog steeds verward met de Zwarte Kraai. Dat komt vooral doordat de Friese
namen voor deze vogels erg verwarrend zijn. Zo gebruikt men voor hetzelfde dier vaak de namen Roek, Ald-Roek en Boereroek. Als een eierzoeker zegt: de ljip skeat op 'e roek, dan bedoelt hij daarmee in feite dat de kievit een Zwarte Kraai probeert te verjagen.
Zoals reeds is gezegd is de Roek een gezellige en sociale vogel. Het zijn dan ook Roeken, aangevuld met Kauwtjes, die 's avonds in Gorredijk en naaste omgeving in grote getale luidruchtig iedere dag hun slaapplaatsen weer opzoeken. De Zwarte Kraai leeft
solitair en vertoont een totaal ander gedrag dan de Roek. Zo luidruchtig als de Roek bij zijn nest is, zo zwijgzaam is de Zwarte Kraai. Ook de voedingswijze van beide vogels is totaal verschillend. Zeker, soms kan de Roek last veroorzaken, bijvoorbeeld als
hij op akkers met ontkiemend mais of tarwe neervalt, maar hij voedt zich hoofdzakelijk toch met muizen, slakken, wormen, rupsen, maden en engerlingen. De Zwarte Kraai is echter meer een 'rover' die het vooral voorzien heeft op eieren en jongen van op de grond
broedende vogels als Eend, Fazant, Patrijs, Kievit, Wulpen en Meerkoet.
De beide vogels zijn overigens gemakkelijk van elkaar te onderscheiden, al zal het in de vlucht wat moeilijkheden opleveren. Behalve dat de dijen wat losser bevederd zijn, is de Roek,
vooral herkenbaar aan zijn kale, lichtgrijze snavel. De snavel van de Zwarte Kraai daarentegen is zwart van kleur terwijl de snavelwortel bevederd is. Toch kunnen deze kenmerken u alsnog parten gaan spelen. De Roek heeft namelijk in het eerste levensjaar tot
het midden van de winter eveneens een zwarte snavel die bevederd is en daardoor met de Zwarte Kraai verward kan worden.