In het blad 'It Fryske Gea' (Herfst 2018) wordt melding gemaakt van de vondst van een zandhagedis door de gebroeders Zuidersma op de Delleboersterheide,
compleet met foto. Een bijzondere waarneming, zo wordt vermeld, omdat er nooit eerder een zandhagedis uit dit gebied is gemeld en dat de zandhagedis in Fryslȃn alleen voorkomt in het uiterste zuidoosten van de provincie en enkele waddeneilanden.
Meldingen
Ook
in het boek van D. T. E. van der Ploeg 'Natuur in Fryslan' 123 gebieden van Staatsbosbeheer (1999), wordt melding gemaakt van de zandhagedis in verschillende natuurgebieden in ZO-Fryslan, zoals de Duurswouderheide, Mandeveld, Blauwe Bos en het Wijnjeterper
Schar. Wordt bij de eerste drie natuurgebieden nog vermeld 'misschien of mogelijk voorkomend', in de Wijneterper Schar is het volgens dit boek zeker dat de zandhagedis hier voorkomt.
Verkeerde been
De heer Van der Ploeg is waarschijnlijk op het verkeerde been gezet. Wat is namelijk het
geval. De meldingen komen vooral uit gebieden die worden beheerd door SBB. Deze dieren werden door een SBB-medewerker onjuist gedetermineerd en betrof het in alle gevallen de levendbarende hagedis. Temeer omdat deze terreinbeheerder ooit in het vogelblad 'Vanellus'
schreef dat hij zandhagedissen observeerde met hun zwarte jongen. Deze zwarte jongen zijn zonder enige twijfel jongen van de levendbarende hagedis.
Onjuiste determinatie
In het WARF-bulletin van 1997 in het artikel 'De Rode Lijst van Amfibieën en Reptielen'
schrijft de secretaris van dit blad, de heer Wietze van der Meulen wat betreft de zandhagedis 'Vanuit ZO-Friesland zijn ons geen (recente) waarnemingen van dit dier bekend. De soort is wel bekend van enkele Waddeneilanden.
De meeste meldingen uit de rest van Friesland berusten naar alle waarschijnlijkheid dus op vergissingen. Zo bestaat er een waarneming uit de Fochteloerveen uit 1945. Het Fochteloerveen is volgens deskundigen echter
te vochtig voor de zandhagedis en wordt daarom als vindplaats betwijfeld. In de Atlas van de Nederlandse Amfibieën en Reptielen (Bergmans en Zuiderwijk, 1986) zijn op de verspreidingskaart in de omgeving van Bakkeveen en Duurswoude nog vindplaatsen aangegeven.
Ik heb toen navraag gedaan bij de Stichting RAVON. Het bleek dat alle meldingen (17 stuks in totaal) van het Friese vaste land inmiddels waren verwijderd, omdat aan de betrouwbaarheid van de gegevens ernstig werd getwijfeld.
Toch afwijkingen
Toch zijn er ooit
meer meldingen van afwijkende hagedissen hier uit de buurt bij mij binnen gekomen. Van serieuze personen, die echt iets anders hebben gezien dan de levendbarende hagedis. Zo is er een melding van de vlinderspecialisten Siep en Jannie Sinnema uit Hemrik. Zij
vonden ooit een afwijkende hagedis in de Wijnjeterper Schar, maar helaas werd verzuimd het dier op de foto te zetten. In het Alpherveld nabij Beetsterzwaag werd door Daniek Bosloper uit Drachten in 2011 een zandhagedis gezien en gefotografeerd. Maar in alle
gevallen gaat het hier zeer waarschijnlijk om uitgezette dieren, inclusief de vondst van de gebroeders Zuidersma, en kunnen we naar mijn mening rustig stellen dat de zandhagedis in ZO-Fryslȃn van nature niet voorkomt.